Teatr kukiełek

Vladimir Nabokov, Zaproszenie na egzekucję
Набоков, В., „Избранные произведения: Приглашение на казнь”, Эксмо, Москва 2002
s: 156

Nabokov nie jest łatwym pisarzem. Niby wszyscy wiedzą, że wypada wiedzieć, co napisał, ale najczęściej zaczyna i kończy się na Lolicie. Dlaczego kończy się? Bo spotyka nas wielki zawód. Spodziewaliśmy się sprośnego pamiętnika podstarzałego zboczeńca, a natrafiliśmy na… No właśnie. Nie wiadomo na co. Książek Nabokova nie czyta się lekko. Lekkie wydają się one tylko tym, którzy nie lubią czytać między wierszami, a czytają dla samego „zaliczania” książek. Nabokova się nie zalicza, Nabokova się wchłania.

Każda jego powieść to spacer krętą ścieżką. To błądzenie po omacku po grząskim terenie. To uczenie się języka i znaczenia słów od nowa. To zabawa w kotka i myszkę. To nieposkromiona radość z odkrywania nowych lądów. To narkotyk. Nabokov to narkotyk. Jeśli raz zanurzysz się w jego morzu słów, już nigdy nie będziesz chciał wrócić na powierzchnię.

Zaczynając którąkolwiek z powieści Nabokova, musimy sobie zdawać sprawę, że pisarz od początku do końca prowadzimy z nami grę. Jesteśmy czynnymi i niezbędnymi uczestnikami powieści. Od razu powinniśmy spodziewać się pułapki. Taką też szykuje dla nas autor w Zaproszeniu na egzekucję. W pierwszym zdaniu dowiadujemy się, że główny bohater, Cyncynat C., został skazany na śmierć, a wyrok został mu odczytany szeptem. Zaraz, coś tu jest nie tak! Dlaczego szeptem? Później dowiadujemy się, że Cyncynat C. został skazany za „nieprzenikalność” i „nieprzezroczystość”. Możemy oczywiście doszukiwać się tu drugiego dna – potępienie indywidualności w totalitarnym świecie itp. , ale… nie to jest moim zdaniem w powieści najciekawsze. Najciekawsza jest forma, bo Nabokov, nie zapominajmy, to mistrz formy. Całą historię otula mgła absurdu, a po piętach depcze nam cały czas parodia. Rzeczywistość zlewa się z marą senną i ustalenie, w którym świecie się znajdujemy, rzeczywistym czy ułudnym, zajmuje chwilę. Skazaniec spokojnie wychodzi poza swoją celę: na korytarz, na zewnątrz twierdzy – nie jesteśmy pewni czy te wędrówki zachodzą fizycznie czy tylko w umyśle więźnia. Odwiedzają go również ludzie, cała rodzina, przychodzą i wychodzą, wszędzie panuje rozgardiasz, ciągle zmienia się sceneria. Okazuje się, że Cyncynat C. jest jedynym osadzonym w twierdzy i wszyscy próbują umilić mu czas pobytu, za co oczekują wdzięczności. Wszystko jest tak absurdalne i tak odległe od nastroju oczekiwania na egzekucję, że jedyne, co przychodzi mi na myśl, to spektakl. Marny spektakl. Jakbym widziała sztukę, w której jeden, jedyny aktor nie zna swojej roli i psuje całe przedstawienie. To tłumaczyłoby szybkie zmiany scenerii i „kukiełkowatych” aktorów, którzy klepali swoje wyuczone ze scenariusza role. Zakończenie utworu również wydaje się przy takiej interpretacji bardziej zrozumiałe. Nabokov bez pytania zabrał nas do teatru. Zaproszenie na egzekucję to sztuka oglądana zza kulis.

Naprawdę nie ma możliwości, żeby streścić jakikolwiek utwór Nabokova w kilkudziesięciu linijkach. Nierealne jest też znalezienie jednej właściwej interpretacji. Każdy ma szansę odkryć ten niezwykły świat na swoją rękę, do czego naprawdę zachęcam. Gwarantuję, że Nabokov diametralnie zmieni Wasze spojrzenie na literaturę i będziecie do niego ciągle wracać. Istota leży w zrozumieniu, że nie ma jednej prawdy. Czytałam Lolitę cztery razy: po angielsku, po rosyjsku i w dwóch różnych tłumaczeniach po polsku. Wierzcie mi, to jedna z najpiękniejszych książek na ziemi. I mówię tu nie tyle o treści, co o formie. Jeśli kochacie siłę słowa, pokochacie Nabokova.
Naprawdę mogłabym tak godzinami…

Moja ocena: 5,5/6

„Szóstka” czeka na kolejny raz. Mam wrażenie, że tym razem przeoczyłam zbyt wiele…

Czytaj tego autora: "Maszeńka"