Labirynt poznania

Umberto Eco, Imię róży
Eco, U., „Imię róży”, Oficyna Literacka Noir sur Blanc, Warszawa 2004
tłum: Adam Szymanowski
s: 600

Na początku muszę się przyznać, że nie jest to pierwszy raz, kiedy sięgam po tę powieść. Kilka lat temu wypożyczyłam ją z biblioteki zgodnie z przekonaniem, że arcydzieła literatury światowej należy znać. Zdania nie zmieniłam do dziś, ale wtedy Imienia róży nie udało mi się ukończyć. Pamiętam, że biblioteka upominała się już kilkakrotnie o zwrot, a nade mną niczym gradowe chmury wisiały przeróżne lektury obowiązkowe i egzaminy semestralne. Z ciężkim sercem i wyrzutami sumienia zwróciłam książkę, nie poznając rozwiązania zagadki tajemniczych morderstw w średniowiecznym opactwie.
Książka długo nie pozwalała mi o sobie zapomnieć. Tak bardzo nie mogłam sobie darować tego przedwczesnego rozstania, że nigdy nie zdecydowałam się na obejrzenie ekranizacji powieści. Nie chciałam psuć sobie zabawy. Teraz przynajmniej mogę to zrobić z czystym sumieniem.

Powieść Umberto Eco osadzona jest w pierwszej połowie XIV w. Co ciekawe, akcja obejmuje sześć kolejnych dni późnego listopada, a więc udało mi się idealnie wpasować. Do jednego z włoskich opactw przyjeżdża Wilhelm z Baskerville wraz z towarzyszącym mu Adso z Melku. Celem ich wizyty jest rozwikłanie zagadki śmierci jednego z mnichów i uczestnictwo w przewidzianej na najbliższe dni debacie teologicznej. Jednak z każdą chwilą mrok spowijający tajemnicę opactwa gęstnieje, podobnie zresztą jak rozważania teologiczne. Przeliczy się jednak ten, kto sięgając po Imię róży, liczy na średniowieczny kryminał. Akcja toczy się wartko, ale powieść ma w sobie bardzo wiele z kroniki średniowiecznej: obdarzona jest licznymi i długimi opisami miejsc, ludzi, obyczajów. Bez tego powieść nie przedstawiałaby takiej wartości, jaką jej przypisujemy, ale zabieg ten na pewno spowalnia czytanie i czasami studzi zapał.

Ważnym elementem powieści są rozważania teologiczne bohaterów. Mnie zaintrygowały przed wszystkim dyskusje dotyczące ubóstwa i śmiechu. Pierwszy spór miał rozstrzygnąć czy Kościół powinien być ubogi i czy bogactwo w czymkolwiek przeszkadza. Problem ubóstwa i nieposiadania niczego na własność narodził się z filozofii franciszkańskiej. Kościołowi lubiącemu gromadzić bogactwa w każdej postaci oczywiście nie podobała się idea wyrzeczenia się wszystkich dóbr doczesnych. Poznajemy więc kolejne argumenty podpierające słuszność wywodów dwóch stron i zastanawiamy się: czy Jezus posiadał coś na własność? Np. czy posiadał żywność czy tylko ją użytkował?

Drugim tematem dyskusji wywołującym skrajne opinie był śmiech. Stary konserwatywny mnich, Jorge, uważa śmiech za przejaw głupoty i grzechu, przypisując go ludziom słabym, niewiernym i niewykształconym. Wilhelm broni śmiechu jako cechy odróżniającej człowieka od zwierząt. Mówi, że śmieje się ten, kto ma rozum. I znowu się zastanawiamy: czy Jezus się śmiał? A jeśli nie, to czy człowiekowi bogobojnemu przystoi śmiech?

O powieści Umberto Eco można by długo pisać, ponieważ ma wiele wątków, które zasługują na uwagę czytelnika. Chociażby labirynt, w którym mieści się biblioteka opactwa. Symbol labiryntu znany jest od wieków na całym świecie. Ja utożsamiam go z poszukiwaniem swojej świadomości, z dążeniem do samopoznania. Im trudniejsza jest ta droga do środka siebie, tym większa jest radość z kresu podróży.

Dla mnie taką podróżą była również lektura Imienia róży Umberto Eco.

Trudno oceniać arcydzieło. Ale chyba odejmę pół punktu za przydługie, choć piękne i perfekcyjne językowo opisy. Utrudniały mi nocne czytanie.

Moja ocena: 5,5/6