Wyrafinowana, ale jednak nuda

Stendhal, Czerwone i czarne
Stendhal, „Czerwone i czarne”, Polskie Media Amer.com SA, Warszawa
s: 450

Powieść Stendhala to najlepszy dowód na to, że klasyka nie zawsze powala mnie na kolana, chociaż od dawna głoszę tezę, że każdy szanujący się mól książkowy powinien regularnie przeplatać swoje czytelnicze wybory dziełami klasycznymi - dla oczyszczenia i ustalenia właściwej hierarchii wartości. Czerwone i czarne to literatura do smakowania, niespiesznego przewracania kartek i obserwowania… Chyba że pojawią się nieprzewidziane trudności, ale o tym na końcu.


Julian Sorel był synem ubogiego cieśli, któremu szybka i wspaniała kariera Napoleona zawróciła w głowie. Niestety czasy niedoścignionego cesarza minęły bezpowrotnie, na tron powrócili Burbonowie, a z nimi pogłębiła się przepaść międzyklasowa. Julianowi ambicji nie brakowało, ale majątku już tak; tylko jeden rodzaj kariery był w jego zasięgu - duchownego. Predyspozycje do tego posiadał nie byle jakie, choćby doskonałą pamięć, która pozwoliła mu wyuczyć się całej Biblii i na zawołanie sypać z niej cytatami. Dzięki temu zdobył uznanie na prowincji, później w Paryżu. Piął się po szczeblach kariery stopniowo, konsekwentnie i ambitnie. Po drodze rozkochał w sobie do szaleństwa dwie kobiety, które różniło wszystko prócz statusu społecznego, wyższego niż Juliana: panią de Renal, żonę, matkę, kobietę szczerą w swych uczuciach i emocjach oraz pannę de la Mole, córkę arystokraty, dumną, impulsywną i znudzoną życiem… Nie można jednoznacznie ocenić czy Julian dopuścił się tych romansów z czystego wyrachowania, czy uległ czarowi chwili. Gdy widzimy, jak szczegółowo analizuje każdy swój ruch i ambitnie wyznacza sobie kolejne cele, przychylamy się raczej ku pierwszej tezie, chociaż jego dusza do końca pozostaje niezgłębioną studnią... Zresztą starczy o Julianie. To nie jest historia jednego bohatera, ale całej XIX-wiecznej Francji i jej zdegenerowanego społeczeństwa. Słynne jest już zdanie Stendhala, że powieść to jest zwierciadło przechadzające się po gościńcu. To odbija lazur nieba, to błoto przydrożnej kałuży [s.315]. Jego dzieło tym samym wieńczy dokonania romantyzmu i zapowiada nadejście kolejnej epoki w literaturze, realizmu.

Nie potrafię docenić w pełni wartości tej książki z dwóch powodów. Po pierwsze, literatura francuska jest mi kompletnie obca. Zdałam się więcej na swoje czucie niż wiedzę. Po drugie, moje wydanie powieści to pomyłka. Co prawda nie TAKA, ale przestępstwo można podciągnąć pod ten sam paragraf. Tyle naczytałam się o doskonałym przekładzie Boya-Żeleńskiego, że z wściekłą rezygnacją musiałam zaakceptować fakt, że większość cytatów otwierających każdy rozdział nie została przetłumaczona. W oczy kolą również literówki. Tak więc wydania nie polecam (niewyraźną okładkę zamieszczam ku przestrodze). Teraz już wiem, dlaczego książki "zrobione" tak solidnie, są tak tanie. Nigdy więcej się nie nabiorę. A powieść? Może i jest arcydziełem, ale na pewno nie moim prywatnym. Chociaż swoją drogą to ciekawe, jak uniwersalne prawdy zawiera. Rozbawiła mnie nauka, jaką daje doświadczony ksiądz młodym seminarzystom, nazywając ich kmiotkami:

Stańcie się godni łask papieża świętością życia, posłuszeństwem, bądźcie jako kij w jego ręku, a każdy z was otrzyma świetną posadę, na której będzie władał samodzielnie, bez kontroli, posadę, niewzruszoną, której dochody pokrywa w jednej trzeciej rząd, w dwóch trzecich zaś wierni, urobieni waszą wymową. [s.166]

Ciekawe czy dziś w seminarium można liczyć na taką szczerość… ;)

Moja ocena: 4/6