Od takich mężczyzn zachowaj nas, Panie

Thomas Hardy, Tessa d’Urberville: Historia kobiety czystej
Hardy T., „Tess of the d’Urbervilles. A Pure Woman”, The Reader’s Digest Association Limited, London 1991
s: 379

Nie wyobrażam sobie oczekiwania na Święta Bożego Narodzenia bez dobrej klasyki w ręce. Ten niezwykły czas rozświetlony tysiącem migoczących lampek i pachnący korzennymi przyprawami sprzyja podróżom w przeszłość. Szkoda, że w tym roku trzeba było obejść się bez śniegu lśniącego diamentowym lukrem w świetle księżyca. Na co dzień nie znoszę tej szaroburej mazi, ale Boże Narodzenie to jedyny moment, kiedy naprawdę pożądam śniegu. Niestety Natura lubi płatać nam figle…


Natura, Fatum i Zbieg Okoliczności to siły, które rządzą również życiem Tessy, biednej dziewczyny z dziewiętnastowiecznej angielskiej prowincji, która miała nieszczęście być nieco inteligentniejsza od reszty swojej rodziny. Skutkiem ubocznym tej inteligencji było rozrastające się w niej jak trujący bluszcz poczucie winy, które w konsekwencji sprowadziło na nią całą lawinę nieszczęść. Tessa obwiniała się o niedolę, która spadła na jej rodzinę, udała się więc do rzekomych krewnych z prośbą o pomoc. Tam na swoją zgubę natknęła się na kuzyna Aleca, który zdawał się nie rozumieć słowa „nie”. Po krótkim „rodzinnym” zapoznaniu Tessa wróciła do domu i znowu spędzała dnie, winiąc się za wstyd, który sprowadziła na rodzinę. Ostatecznie postanowiła opuścić rodzinne strony, by zgubić ciągnący się za nią cień hańby, a tym samym uwolnić od niego najbliższych. Udało jej się na chwilę zapomnieć, zakochać i być szczęśliwą, ale widmo przeszłości znów zawisło nad nią jak gradowa chmura. Przypomniała sobie o winie i doszła do wniosku, że jest niegodną Angela, mężczyzny, którego pokochała, bo ukrywa brudny sekret. Poczucie winy znowu ją dopadło i odebrało jedyne radosne chwile.

Tessa nie ma szczęścia w życiu, ale tak naprawdę nawet nie próbuje o nie walczyć. Przyjmuje swój los takim, jaki jest, ze zwieszoną głową, bez słowa protestu. Najgorsze jest jednak to, że jej niedola nie jest skutkiem jej złych wyborów czy pochopnych decyzji. Kowalami jej losu są inni: głupsi, bardziej cwani i zepsuci. A ona jak ta kukiełka daje się im sterować obezwładniona przez dławiące poczucie winy. Dziwne, ale Tessa nie denerwowała mnie swoją bezsilnością. Wzbudziła we mnie podziw swoją konsekwencją i dumą, które czyniły ją tak wyjątkową na tle pospolitych dziewcząt. Dziwiłam się również, że Hardy tak jednoznacznie opowiedział się po stronie skrzywdzonej kobiety, nazywając ją Czystą, a tym samym narażając się na krytykę wiktoriańskiego społeczeństwa. Tessa była ofiarą czasów, w których przyszło jej żyć, niewinna grzechów, którymi ją obarczono i którymi sama się obarczała. Nie miała szczęścia również do mężczyzn, którzy wywarli największy wpływ na jej życie: ojciec – głupi, wiecznie pijany, niepotrafiący zatroszczyć się o własną rodzinę, zaślepiony przekonaniem o arystokratycznych korzeniach, Alec – cwany, bez zasad moralnych, gardzący ludźmi i Angel – najgorszy ze wszystkich, który dał Tessie nadzieję na szczęście, by w chwilę potem strącić ją w najgłębszą otchłań rozpaczy, dwulicowy, okrutny, egocentryczny, żyjący iluzją i oderwany od rzeczywistości. Oj, nie miała ci nasza Tessa szczęścia do prawdziwych mężczyzn…

Powieść zauroczyła mnie po części dzięki głównej bohaterce spoglądającej na mnie żałośnie kocimi oczami Nastassji Kinski (Tess, 1979 r., reż. R.Polański), a po części dzięki przyjemności, której doświadczyłam, wędrując razem z nieszczęsną Tessą po angielskiej prowincji, ciesząc duszę opisami przyrody i codziennych czynności, których Hardy nie poszczędził. I chociaż to one były kiedyś wstydliwym powodem nieukończenia lektury Nad Niemnem, w Tessie grają wyjątkową rolę, czyta się je lekko i bez znużenia. Nie można oprzeć się wrażeniu, że przyroda to kolejny bohater powieści, który razem z Tessą przeżywa jej dramaty.

A więc jeśli chcecie się przekonać czy mężczyźnie udało się zrozumieć kobietę i odnaleźć to miejsce, gdzie kumuluje się cały ból świata, sięgnijcie po Tessę. Powieść może i straciła już nieco na aktualności, ale zdziwicie się odkrywając, że niektóre uprzedzenia i poglądy nigdy się nie zmienią, a pewne konflikty wciąż pozostaną aktualne. A to wszystko przez Ewę, która dawno, dawno temu skusiła Adama.


Moja ocena: 5/6